Nieuwmarktbuurt

Eind jaren zestig zou een groot deel van de Nieuwmarktbuurt gesloopt worden voor een vierbaansweg en kantoren. Tegen de sloop rezen enorme protesten, die uitmondden in de Nieuwmarktrellen van 1975. Hagenbeek realiseerde in de Nieuwmarktbuurt achtereenvolgens acht projecten waaronder de beide wooncomplexen het Watervalgebouw en het Palazzo, een inbouw in de Zuiderkerk en de inrichting van het Zuiderkerkhof. Zelf waardeert Hagenbeek dit deel van zijn oeuvre het meest.

Hagenbeek was in 1970 midden in de buurt in de Zandstraat gaan wonen. Naderhand werd het pand ook als werkruimte ingericht voor de Coöperatieve Architecten Vereniging (CAV), waar Hagenbeek deel van uitmaakte.

Voor en met andere buurtbewoners maakte hij historische analyses van de buurt en schema’s van hoe de voorbijganger de buurt ervaart.

De gedetailleerde tekeningen tonen zijn inzet om het historisch stratenpatroon en het monumentale stadsbeeld te handhaven. In het uiteindelijke stedenbouwkundige plan  voor de buurt wordt zo min mogelijk gesloopt.

Bij het ontwerp voor het Watervalgebouw (1980-1982) kreeg Hagenbeek te maken met ongebruikelijke technische randvoorwaarden. Het gebouw staat op de metrobuis maar moest trillingvrij worden én de schacht voor de stuwlucht van de metro moest in het gebouw worden opgenomen. Met een 12 meter hoge waterval camoufleerde Hagenbeek de blinde muur van de schacht, die het gebouw nu zijn naam geeft. Het gebouw heeft twee heel verschillende kanten: een drukke kant met winkels aan de Sint Antoniesbreestraat en een rustige aan het besloten Zuiderkerkhof.

Ook Wooncentrum Palazzo (1983-1988) werd op de metrobuis gebouwd. Het gebouw heeft arcaden met rondbogen aan drie kanten. Aan de voorkant zitten daarin winkels aan de straat, aan de achterzijde een lagergelegen kade aan de gracht. Bijzonder is het 20 meter hoge glazen atrium, dat in feite een tot lichthof vergroot trappenhuis is. De betonnen buitengevels zijn bekleed met in terracottakleur geschilderde buitenisolatie. De kleur draagt associatief bij aan het beeld van een Italiaans palazzo

Aan plannen voor inbouwen in de Zuiderkerk heeft Hagenbeek gewerkt vanaf 1975. Toen ontwierp hij een open ‘plein’ in het middenschip, met gebouwtjes in een grillig patroon eromheen. Het kostte vervolgens jaren om toekomstige gebruikers, buurtbewoners en Monumentenzorg op één lijn te krijgen. De gemeente kwam met een nieuwe eis waardoor alle planvorming stilviel. In 1986 kreeg hij een gewijzigde opdracht: de kerk als toekomstige informatiecentrum van de stad. Hagenbeek gaf het middenschip op 3.5 meter hoogte een brede omloop, hangend aan stalen kabels en toegankelijk via trappen. Dit plan is uitgevoerd (en inmiddels gewijzigd) en trok veel (internationale) belangstelling als vroeg en geslaagd voorbeeld van modern vormgegeven hergebruik van een kerkgebouw.

Het Zuiderkerkhof ligt ingeklemd tussen de Zuiderkerk en Hagenbeeks Watervalgebouw. Bij het ontwerp liet hij zich inspireren door het beroemde Piazza del Campo in Siena, een stedelijk verblijfsplein bij uitstek. De radiaalvormige bestrating werd in zwarte en witte straattegels uitgevoerd, met een podium op het snijpunt van de stralen.

Een bestaand poortje uit 1614 geeft toegang tot het binnenplein, het oorspronkelijke kerkhof, dat veel wordt gebruikt voor recreatie, zowel door buurtbewoners als door toeristen